Hüsnü Tekeşin; “Karşıyaka’da İzmir’in Gülü!..”

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Hüsnü Tekeşin; “Karşıyaka’da İzmir’in Gülü!..”

Sonsuza dek dilimizde bitmeyen bir şarkısın sen Karşıyaka’m…

Karşıyaka güzel İzmir’in gülüdür ve her daim o güzelim şarkımız takılır dilimize…

İster Sezen Aksu’dan, Tolga Çandar’dan, ister Melahat Pars’tan, Emel Sayın’dan dinleyin zevkinize göre…

Sevinçle dolarsınız ilk kelimede…

Karşıyaka adının geçmesi yeter bize, bağlar bizi en derininden ezgilere…

Ama içlenirsiniz de bestecisinin hazin sonunu öğrendiğinizde…

“Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” Şarkımızın Bestekârı

Şarkının bestesini yapan Lavtacı Hristo Bey’i analım ilk önce…

Yani Hristaki Kiryazis’i (Mumcu)…

Eskideki ifadesiyle Hristo Efendi’yi…

Rum asıllı Türk bestekârı olan Hristo Bey’in doğum tarihini ne yazık ki bilmiyoruz…

Bestekârımız, ‘Kör Civan’ olarak da anılan Lavtacı Civan Ağa (asıl adı Zivanis) ve Lavtacı Andon’un küçük kardeşiydi…

Ağabeyleri arasında yetişmiş ve onlar gibi usta bir lavtacı ve şarkı bestekârı, iyi bir hânende olarak şöhret yapmıştı…

Hristo Bey’i anarken Kemençeci Vasil Bey’i unutmak olmaz… Üç kardeşin yanında yetişmişti ve ölene kadar da büyük bir minnet borcu olarak Hristo Bey’in yanında kalacaktı Vasil Bey. Ve gün gelecek kaçınılmaz son onu da bulacak, vefat edecekti…

Aziz dostu Vasil Bey’in 1907’deki ölümüyle sarsılmıştı Hristo Bey, ailevi bunalımları içinde de debelenmekteydi… Bu bunalım büyük bir yoksullukla da doruk noktasına ulaşmıştı… Ağabeyi de 1910’da vefat etmişti…

Ne yazık ki Hristo Bey de tüm bu bunalımlara dayanamayarak 15 Ağustos 1914’te Osmanbey’de bahçeli büyük evinin penceresinden bahçesine atlayarak tüm yaptığı hüzünlü, sevinç dolu şarkılarını, hayatını geride bırakarak intihar etmişti…

“Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” ve Ahmet Mithat Efendi’nin “Zeybekler” Oyunu

“Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” şarkısı için çok önemli bir bilgi daha verelim. Türk Edebiyatı’nın usta kalemi Ahmet Mithat Efendi “Zeybekler” adlı müzikli bir oyun yazmış ve bu oyun 1884 tarihinde oynanmıştı.

Hristo Bey bu oyunun müziklerini yapmış ve “Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” şarkısını da bu operet için bestelemişti… Ayrıca bu operet için “Çalıma Bak Efe’de” ve “Bıçak Düşmez Elinden” şarkılarını da bestelemişti Hristo…

Tercüman-ı Hakikat Gazetesi’nin 16 Temmuz 1884 tarihli sayısında “Zeybekler Oyunu” ile ilgili çok önemli bilgiler veriliyordu. Burada ifade edildiği üzere “Zeybekler” oyunu 1884 yılından 6-7 sene önce (1877-1878) tertip edilmiş, hiçbir oyunun görmediği olağanüstü bir ilgiye ulaşmış, iki yüz defadan fazla oynanmış, hatta laternacılar şarkılarını alarak umumi şarkılar derecesine ulaştırmışlardı. Oyun pek çok kez sahneye konulmuş ve “milli vodvil” olarak adlandırılmıştı. En sonda 1884 tarihinde Gedikpaşa’da ve 1843-1901 yılları arasında yaşamış Osmanlı tiyatro oyuncusu ve yönetmeni olan Fasulyeciyan Efendi’nin idaresi altında bulunan Osmanlı Tiyatrosu’nda oynanmıştı.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nin TRT bölümünde yer alan Osmanlı Türkçesi belgelerde “Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” şarkısının 1909 ve 1927 tarihli Osmanlıca bestesinin notalarında “Şarkı iden: Hristo” ve “Bestekarı: Lavtacı Hristo Efendi…” ifadesi de açıkça görülmekteydi.

“Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” Şarkımızın Güftesinin Sahibi

Gelelim pek bilinmeyen bir gerçeğe…

Peki “Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” şarkımızın güftesinin/sözünün yazarı kimdi?

Hep bestesinin kimin olduğu yazılmıştı. Peki, güftesi kime aitti?

Bütün oklar bizi Rahmi Bey’e götürüyor… Peki, kimdi bu Rahmi Bey?

Türk musiki bestekârı olan Mehmed Rahmi Bey, 1865 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babasının memuriyeti dolayısıyla bulundukları Bursa’da rüşdiye’yi, sonrasında Mekteb-i Mülkiyye-i Şâhâne’nin idâdî kısmından ve 27 Temmuz 1886’da yüksek kısmından mezun oldu.

Rahmi Bey, devlette pek çok görevde bulundu ve dördüncü rütbe Osmânî, üçüncü rütbe Mecîdî ve üçüncü rütbe Osmânî nişanlarıyla taltif edildi. Tamburi Cemil Bey’in sanat çevresine giren Rahmi Bey Darülelhân’ın da müdürlüğünü yapmıştı. Rahmi Bey 1924 tarihinde vefat etti.

Rahmi Bey, 37 tanesi şarkı formu, biri de dini formda olan bir tekbir olmak üzere Klasik Türk Musikisi’ne 38 eser kazandırmıştı.

Bazı yazarlar Kürdîli-hicazkâr makamındaki “Karşıyaka’da İzmir’in Gülü” şarkısının Rahmi Bey’e ait olduğunu yazsalar da sadece sözleri Rahmi Bey’e aitti ve yukarıda da yazdığımız gibi bestekârı Hristo Efendi’ydi.

Bu güzel şarkıyı bizlere kazandıran, bugüne ulaştıran tüm güzel insanların ruhları şad olsun…

Ve bir kez de o güzel insanlar için dinleyelim, söyleyelim şarkımızı:

“Karşıyaka’da İzmir’in gülü

Seyran ediyor elinde mülü

Beri yakada gönül bülbülü

Ne garip garip öter yuvada

Ne hazin hazin uçar havada”

Bakın şu kızın ela gözüne

Sabah güneşi vurmuş yüzüne

Sitem hançeri takmış göğsüne

Ne garip garip öter yuvada

Ne hazin hazin uçar havada”